Một cụm cứ điểm chiến lược
Từ đầu những năm 1960, Mỹ ngụy đã xây dựng cụm cứ điểm quân sự Khâm Đức – Ngok-Ta-Vát nhằm đào tạo biệt kích, chuyển quân và hàng hóa vào Vùng 2 chiến thuật và Tây Nguyên, khống chế địa bàn vùng núi phía Tây của tỉnh Quảng Nam, Bắc Tây nguyên và Hạ Lào; đồng thời, âm mưu cắt đứt con đường Trường Sơn chi viện cho chiến trường miền Nam. Cứ điểm này được xây dựng thành 3 phân khu chính: Khu trung tâm, khu cư trú của lực lượng liên quân và khu sân bay trực thăng dã chiến (sân bay Khâm Đức được đầu tư xây dựng từ 1961 – 1963), trong khu vực rộng khoảng 500ha, dài hơn 3km, rộng hơn 1,5km, cách TP Đà Nẵng 135km về hướng tây nam, cách Tam Kỳ 120km về hướng tây bắc. Có đường QL14B từ Hòa Cầm (TP. Đà Nẵng) lên Đại Lộc, Thượng Đức, Nam Giang (Quảng Nam), ngược dòng Đăk Mi đến ngã ba Làng Hồi, băng qua thung lũng Khâm Đức, lên Tây Nguyên rồi nối với các tỉnh miền Đông Nam Bộ. Khi chiến tranh lan rộng và gia tăng cường độ, chính quyền Sài Gòn cho thành lập Chi khu quân sự Khâm Đức và bố trí lực lượng trấn giữ, cùng công binh, pháo binh, do các cố vấn Mỹ và Úc chỉ huy.
Tháng 5/1968, Bộ Tư lệnh Quân khu quyết định mở chiến dịch Khâm Đức, giải phóng Phước Sơn, dự kiến kéo dài 3 tháng, chiến dịch mở màn ngày 9/5 bằng trận đánh cứ điểm Ngok-Ta-Vát, bước hai đánh bóc vỏ các cứ điểm nằm ngoài, cô lập sân bay Khâm Đức và bước ba tiêu diệt từng cứ điểm ở trung tâm. Chiến trận diễn ra vô cùng khốc liệt, địch tăng viện binh và dùng máy bay, pháo binh đánh trả vào trận địa quân ta. Song, trước tinh thần quả cảm, mưu trí, kiên cường bằng sức tiến công dũng mãnh, chiều 10/5/1968, Ngok-Ta-Vát bị quân ta tiêu diệt gọn. Tạo đà tiến công, ngày 12/5/1968 ta đã hoàn toàn chiếm cứ điểm Khâm Đức, giải phóng huyện Phước Sơn.
Chiến thắng này đã khai thông hành lang chiến lược Đông và Tây Trường Sơn, mở toang “cánh cửa thép” vào hệ thống đường mòn Hồ Chí Minh, nối hậu phương lớn miền Bắc với Khu 4, Khu 5, Tây Nguyên, Hạ Lào và các tỉnh miền Đông Nam Bộ. Đồng thời, khai thông tuyến đường QL14 kết nối với con đường vận chuyển vũ khí vào miền Nam, góp phần giải phóng miền Nam, làm nên chiến thắng 30/4/1975.
Tượng đài uy nghi
Tượng đài Chiến thắng Khâm Đức tọa lạc uy nghi trên đồi “D” năm xưa nay thuộc Khối phố 5 (thị trấn Khâm Đức), được khởi công xây dựng từ năm 2017 và hoàn thành vào tháng 8/2020.
Từ ngoài vào là một bục xây bằng đá hoa cương khắc dòng chữ “Tượng đài Chiến thắng Khâm Đức”, rồi từ đây bước lên vài chục bậc tam cấp dẫn vào khu Tượng đài với nhiều hạng mục công trình và được trồng nhiều thảm hoa cỏ, cây xanh tạo cảnh quan trên diện tích rộng khoảng 10 ha. Từ đây, du khách có thể phóng tầm mắt quan sát cả một vùng không gian rộng lớn thoáng đãng và chiêm ngưỡng khối tượng đài được thiết kế mô phỏng hình tượng cây Nêu thẳng đứng, đài cao 28m, ốp gạch men trắng. Chính giữa Tượng đài là bức phù điêu mạ nhũ đồng với một hình khối cao khoảng 5m, thể hiện một cụ già người Bh’noong cầm chắc cây giáo mác trên tay, cùng hai người cầm súng tựa lưng nhau. Phía dưới là hai bức phù điêu mô phỏng bộ đội ta trong tư thế chiến thắng. Tất cả in dưới nền trời xanh lộng gió, bên cung đường Hồ Chí Minh đi qua địa phận của ngõ vào trung tâm huyện Phước Sơn (Quảng Nam).
Tháng 7 tri ân, đến Phước Sơn, giữa bạt ngàn rừng xanh, mênh mông giữa đất trời vùng cao Phước Sơn, Tượng đài Chiến thắng Khâm Đức hiên ngang như một “nhân chứng sống” khắc ghi về những năm tháng lịch sử đầy hào hùng của dân tộc. Trong không gian linh thiêng ấy, thắp nén hương thơm tưởng nhớ những anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống vì Tổ quốc và nhiệm vụ quốc tế cao cả. Chúng tôi lặng trong niềm xúc động trào dâng… Tượng đài chiến thắng cũng chính là biểu tượng của ý chí đoàn kết, tinh thần bất khuất, anh dũng trong chiến đấu của những người con dân tộc Bh’noong, Giẻ – Triêng cùng với người Kinh ở Phước Sơn đoàn kết một lòng, một dạ. Tại đây, cấp ủy, chính quyền, nhân dân địa phương đã xây dựng 2 Bia di tích lịch sử Chiến thắng Khâm Đức và Chiến thắng Ngok-TaVat được Ủy Ban nhân dân tỉnh Quảng Nam công nhận tại Quyết định vào ngày 29/6/2017 tại Sân bay Khâm Đức và đồi Ngok-TaVat xã Phước Mỹ. Cùng với công trình lịch sử này, tại địa điểm chiến thắng Khâm Đức năm xưa huyện Phước Sơn xây dựng một quần thể gồm Công viên hồ Mùa Thu, Khu bảo tồn văn hóa dân tộc Bh’noong và Khu du lịch tâm linh chùa Yên Sơn, gần đó làm nơi tham quan du lịch, khám phá về nguồn cội văn hóa, lịch sử…
